Vraag u zich ook wel eens af waarom:

• Veel RvC’s een individueel karakter hebben?
• De samenstelling van de RvC qua kennisgebieden de organisatie volgt?
• Er financiële kaders worden afgesproken waarbinnen de bestuurder mag opereren?

Kortom, waarom meebesturen en toezicht houden een continue gevecht is als beide organen naar hetzelfde kijken?

Individualisme

Als je aan de top hebt gestaan, jarenlang wethouder bent geweest, of raadslid, altijd op bestuurdersniveau hebt geopereerd, kun je dan nog iets bijleren? Is er een innerlijke drive om aan bijscholing te doen? Zomaar wat opmerkingen waarvan ik mij afvraag of dit invloed heeft op hoe een RvC opereert? Is een oud-bestuurder per definitie een goed toezichthouder? Of vergt dit andere vaardigheden? Ander ego wellicht?

Mensen op bestuursniveau hebben gewerkt zijn daar vaak gekomen doordat ze over bepaalde karaktereigenschappen beschikken. Eigen visie, sterke eigen mening, besluiten durven nemen, etc. Als we op deze wijze naar een RvC kijken wordt het op voorhand al lastig om van dit soort personen een team te smeden dat gezamenlijk toezicht moet houden. Er is een grote kans dat iedereen dit doet vanuit de eigen expertise / visie. Niet voor niets dat sommige bestuurders zeggen: ‘I have to choose my battles”. Je hebt dan geen 1 toezichthouder maar 5!

Het gevaar ligt op de loer dat ieder RvC lid zijn ‘eigen onderwerp’ krijgt. Toezicht verdeeld naar kennisgebieden.

Kennisgebieden

Laten we als voorbeeld de financiële verantwoording eens pakken. De meeste organisaties hebben een afdeling financiën welke bestaat uit mensen die hier verstand van hebben. Aan het hoofd staat een manager en daarboven vaak nog een CFO of directeur financiën. Steeds meer organisaties hebben ook een controller die nog eens meekijkt en bovendien hebben we nog de internal auditor die de organisatie regelmatig controleert. Tenslotte is er nog de externe accountant en is er veel wet- en regelgeving waaraan de organisaties nog moeten voldoen. Wat kan de (oud)accountant vanuit de RvC nog toevoegen?

Voor veel kennisgebieden geldt het bovenstaande. De voorzitter van de RvC is vaak een oud bestuurder. Deze heeft immers veel bestuurlijk inlevingsgevoel. Er zit iemand in met verstand van de branche, van juridische zaken, HR beleid, etc. Eigenlijk is de RvC net zo opgebouwd als het MT van een organisatie.

De belangrijke vraag die mijns inziens zich opdient in het huidige bestel is of dit de gewenste samenstelling is? Op nog een extra controle zitten stakeholders (maatschappij / aandeelhouders ) niet te wachten.

Het grootste Risico van deze situatie is dat hierdoor de verantwoordelijkheid over het functioneren van de organisatie onbedoeld / onbewust gaat zweven tussen de bestuurder en de toezichthouder. Immers, beiden zijn betrokken, beiden kijken elkaar aan. De vele incidenten uit het recente verleden zijn hier reeds het bewijs van.

Wat kan er veranderen?

Is het mogelijk een RvC samen te stellen met meer oog voor cultuur, houding, gedrag, functioneren van de organisatie, gezondheid van de organisatie? Meer oog voor zaken als:

• is de organisatie met de juiste prioriteiten bezig?
• gaat men de doelstellingen realiseren? en op tijd?
• zitten de mensen op de juiste plek?
• wordt er aandacht geschonken aan integriteit, leren van fouten?
• hoe gaat de organisatie om met stakeholders?
• is de organisatie alert op onverwachte gebeurtenissen?
• etc.

Als er meer op dit soort zaken wordt gelet en minder op ‘simpele’ bedrijfskundige processen waarvoor de bestuurder als verantwoordelijke is aangesteld, dan wordt toezicht houden ook eenvoudiger. Rollen worden weer helder en kaders niet alleen financieel. De RvC zal ook veel meer als een team moeten gaan functioneren omdat deze ‘soft controls’ veel meer aan discussie en interpretatie onderhevig zijn dan een jaarverslag.

Kader

Vragen die kunnen helpen om een kader vast te stellen zijn:

• wat voor soort organisatie willen we zijn;
• welke mensen werken er bij ons;
• waar staan we over 3 jaar;
• hoeveel risico willen we lopen om onze doelstellingen te realiseren;
• wat voor risico willen we lopen;
• wat willen we dat ons absoluut niet overkomt;
• etc.

Het is mijn stellige overtuiging dat de verantwoording over dit soort zaken vele malen lastiger is voor een bestuurder dan de huidige wijze. Nu wordt de managementrapportage doorgestuurd en allerlei andere informatie uit de systemen van de organisatie waardoor het voor de toezichthouder bijna onmogelijk wordt om door de bomen het bos te zien. De bestuurder heeft altijd volledig geïnformeerd.

De belangrijkste informatie komt uit de ‘niet-systemen’ van de organisatie!